Home > Onderwijs begrippen > Verstandelijke beperking
Verstandelijke beperking
Een verstandelijke beperking is een ontwikkelingsstoornis waarbij kinderen beperkingen ervaren in het cognitief functioneren én in het dagelijks functioneren. Dit betekent dat zij minder goed leren, problemen hebben met zelfstandig handelen en extra ondersteuning nodig hebben op school en daarbuiten. In het onderwijs vraagt een verstandelijke beperking om maatwerk en nauwe samenwerking tussen leerkrachten, ouders en zorgprofessionals.
Wat is een verstandelijke beperking?
Kinderen met een verstandelijke beperking hebben een IQ lager dan 70 en een beperkt adaptief vermogen: zij kunnen zich minder goed aanpassen aan eisen uit de omgeving. De beperking ontstaat voor het 18e levensjaar en is blijvend van aard. Een verstandelijke beperking kan variëren van licht tot ernstig. In het onderwijs gaat het vaak om leerlingen met een lichte verstandelijke beperking (LVB), die met de juiste ondersteuning kunnen meedraaien binnen het reguliere of speciaal onderwijs.
Signalen in het onderwijs
Leerlingen met een verstandelijke beperking vallen op door:
- langzaam tempo van leren en behoefte aan herhaling;
- problemen met abstract denken, taalbegrip en rekenen;
- moeite met plannen, organiseren en zelfstandig werken;
- problemen in sociale interactie en zelfredzaamheid;
- lage frustratietolerantie en faalangst.
Deze leerlingen hebben baat bij voorspelbaarheid, eenvoudige instructies en succeservaringen.
Onderwijs en begeleiding
Passend onderwijs voor leerlingen met een verstandelijke beperking richt zich op praktische vaardigheden, sociaal-emotionele ontwikkeling en haalbare leerdoelen. Aandachtspunten zijn onder andere:
- kleine stappen, visuele ondersteuning en veel herhaling;
- structuur en voorspelbaarheid in de lesdag;
- hulp bij sociale situaties en zelfredzaamheid;
- eventueel inzet van assistentie of speciaal lesmateriaal.
Bij leerlingen met een matige tot ernstige beperking is vaak plaatsing in het (voortgezet) speciaal onderwijs nodig.
Verstandelijke beperking en andere stoornissen
Een verstandelijke beperking komt regelmatig voor in combinatie met andere ontwikkelingsstoornissen. Veelvoorkomende combinaties zijn:
- ASS: beperkingen in sociale communicatie en gedrag versterken de ondersteuningsbehoefte;
- TOS: problemen met taal maken leren en communiceren extra lastig;
- ADHD: impulsiviteit en aandachtsproblemen vergen extra structuur;
- DCD: motorische problemen belemmeren praktische vaardigheden.
Bij comorbiditeit is een integrale aanpak, afgestemd op meerdere behoeften, noodzakelijk.
Meer informatie over ontwikkelingsstoornissen
Meer weten over leer- en ontwikkelingsstoornissen in het onderwijs? Lees onze lemma’s over autisme, TOS, ADHD en DCD, of bekijk het overzicht van ontwikkelingsstoornissen.