Home > Onderwijs begrippen > Spelontwikkeling

Spelontwikkeling

Wat is spelontwikkeling?

Spelontwikkeling verwijst naar de manier waarop het spelgedrag van kinderen zich ontwikkelt van peuter tot schoolkind. Spel is de natuurlijke leer- en ontwikkelvorm van jonge kinderen. Door te spelen ontdekken zij de wereld, oefenen ze vaardigheden en ontwikkelen ze zich op cognitief, sociaal en lichamelijk vlak. Spelontwikkeling vormt daarmee een fundament voor latere schoolse vaardigheden zoals taal en rekenen.

De fasen van spelontwikkeling

Spelontwikkeling verloopt in meerdere fasen. Jonge peuters starten met exploratief en manipulerend spel, gevolgd door functioneel spel waarbij herhaling en zintuiglijk plezier centraal staan. Naarmate kinderen ouder worden, ontstaat constructiespel, symbolisch spel en uiteindelijk sociaal rollenspel en regelspel. In deze fasen spelen kinderen samen, maken ze afspraken en verkennen ze sociale en morele grenzen.

Spel en taalontwikkeling

Spel draagt direct bij aan de taalontwikkeling van kinderen. In fantasiespel gebruiken kinderen spontaan nieuwe woorden, oefenen ze met zinsconstructies en leren ze betekenis geven aan hun spelhandelingen. Leerkrachten en pedagogisch medewerkers kunnen taalvaardigheid versterken door rijke taal te gebruiken tijdens spel en actief mee te spelen. Dit vormt een sterke basis voor de latere lees- en schrijfontwikkeling.

Spel en sociaal-emotionele ontwikkeling

Tijdens spel leren kinderen omgaan met anderen, emoties reguleren en zichzelf uiten. Deze sociaal-emotionele ontwikkeling vindt vooral plaats in samenspel, waarin rollen, afspraken en emoties geoefend worden. Kinderen leren onder andere samenwerken, delen, conflicten oplossen en zich inleven in anderen.

Spel, motoriek en schrijfontwikkeling

Zowel de grove als fijne motoriek ontwikkelen zich spelenderwijs. Bij buitenspelen en bewegingsonderwijs worden grote spiergroepen geoefend. Fijnmotorische vaardigheden ontstaan onder andere bij bouwen, knutselen, tekenen en werken met kleine materialen. Deze fijne motoriek is nauw verbonden met de schrijfontwikkeling, die voorbereidend begint met spelvormen zoals krassen, tekenen en letters naspelen in rollenspel.

Spel in het onderwijs aan het jonge kind

In onderwijs aan het jonge kind, zoals op de peuterspeelzaal en in de kleuterklas, staat spel centraal als ontwikkelinstrument. Concepten als ontwikkelingsgericht onderwijs en ervaringsgericht onderwijs geven spel een centrale plek in het leerproces. Door aan te sluiten bij de zone van de naaste ontwikkeling, wordt spel ingezet om elk kind op zijn of haar niveau uit te dagen. Spelontwikkeling is dus veel meer dan tijdverdrijf: het is de sleutel tot leren, communiceren en groeien.