Ontwikkelingsstoornissen zijn neurologische aandoeningen die de normale ontwikkeling van kinderen beïnvloeden op het gebied van gedrag, motoriek, cognitie, taal of sociaal functioneren. Deze stoornissen worden vaak al op jonge leeftijd zichtbaar en kunnen het leervermogen, sociale interacties en het dagelijks functioneren van kinderen aanzienlijk beïnvloeden. In het onderwijs is kennis over ontwikkelingsstoornissen essentieel om passend onderwijs te bieden en ontwikkelingskansen te vergroten.
Wat zijn ontwikkelingsstoornissen?
De term ontwikkelingsstoornissen verwijst naar een breed scala aan stoornissen die invloed hebben op de ontwikkeling van kinderen. Ze ontstaan vaak voor of tijdens de kindertijd en hebben doorgaans een chronisch karakter. Veelvoorkomende ontwikkelingsstoornissen zijn onder andere autismespectrumstoornis (ASS), ADHD, ADD, DCD (motorische ontwikkelingsstoornis), taalontwikkelingsstoornis (TOS) en leerstoornissen zoals dyslexie en dyscalculie. Ook een verstandelijke beperking en MCDD vallen binnen deze categorie.
Kenmerken en signalen in de klas
Kinderen met ontwikkelingsstoornissen vertonen vaak specifieke gedragingen of problemen in de klas. Denk aan moeite met concentreren, hyperactiviteit, taalproblemen, motorische onhandigheid of moeite met sociale interactie. Deze signalen kunnen per stoornis verschillen, maar ook overlappen. Vroege herkenning is van groot belang om passende ondersteuning en begeleiding te kunnen bieden.
Autismespectrumstoornis (ASS)
ASS is een verzamelnaam voor stoornissen zoals klassiek autisme, Asperger en PDD-NOS. Kinderen met autisme hebben vaak moeite met communicatie, sociale interactie en vertonen herhalend gedrag. ASS kent uiteenlopende uitingsvormen: sommige kinderen hebben een normale intelligentie, anderen kampen met een verstandelijke beperking. Vroegtijdige diagnose en ondersteuning kunnen het functioneren sterk verbeteren.
MCDD (Multiple Complex Developmental Disorder)
MCDD is een ontwikkelingsstoornis die valt binnen het autismespectrum, maar zich onderscheidt door ernstige problemen met emotieregulatie, denkstoornissen en angststoornissen. Kinderen met MCDD hebben vaak moeite met het onderscheiden van fantasie en realiteit, kampen met intense angsten en vertonen sociaal onaangepast gedrag. In de klas kan dit leiden tot onvoorspelbare reacties en terugtrekgedrag. Specifieke begeleiding en psychologische ondersteuning zijn noodzakelijk om deze leerlingen goed te begeleiden.
ADHD en ADD
ADHD staat voor aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit en wordt gekenmerkt door impulsief gedrag, aandachtsproblemen en hyperactiviteit. ADD is een subtype zonder hyperactiviteit, waarbij concentratieproblemen en dagdromen op de voorgrond staan. Beide stoornissen vragen om duidelijke structuur en extra begeleiding in het onderwijs.
Motorische ontwikkelingsstoornis (DCD)
DCD, ook wel Developmental Coordination Disorder genoemd, is een stoornis in de motorische ontwikkeling. Kinderen met DCD zijn vaak onhandig, hebben moeite met fijne en grove motoriek en vinden het lastig om complexe motorische handelingen te leren. Dit kan problemen geven bij schrijven, knutselen of sport. In de klas kunnen hulpmiddelen en aangepaste instructies ondersteuning bieden.
Taalontwikkelingsstoornis (TOS)
Bij TOS hebben kinderen moeite met het begrijpen en/of gebruiken van taal. Ze kunnen zich moeilijk uiten, hebben een beperkte woordenschat of begrijpen instructies niet goed. Deze taalproblemen kunnen hun schoolprestaties en sociale ontwikkeling belemmeren. Logopedie en taalgerichte ondersteuning zijn vaak noodzakelijk.
Leerstoornissen: dyslexie en dyscalculie
Leerstoornissen zoals dyslexie (leesstoornis) en dyscalculie (rekenstoornis) zijn specifieke leerproblemen die niet verklaard kunnen worden door intelligentie of onderwijsniveau. Kinderen met dyslexie hebben moeite met lezen en spellen, terwijl kinderen met dyscalculie problemen ondervinden met rekenen. Gerichte ondersteuning en aanpassingen in het lesprogramma zijn cruciaal.
Passend onderwijs en ontwikkelingsstoornissen
Het Nederlandse onderwijssysteem streeft naar passend onderwijs, waarbij ook leerlingen met ontwikkelingsstoornissen een plek krijgen die aansluit bij hun behoeften. Dit vraagt om kennis, flexibiliteit en samenwerking binnen het onderwijsteam. Signalering, diagnostiek en een goed afgestemde aanpak dragen bij aan de ontwikkeling van deze leerlingen en vergroten hun kans op succes.
Meer informatie over ontwikkelingsstoornissen
Medilex Onderwijs biedt actuele informatie en scholing over ontwikkelingsstoornissen in het onderwijs. Bekijk ook onze lemma’s over autisme, ADHD, ADD, DCD, TOS, MCDD en verstandelijke beperking voor meer verdieping.